Boeren: voorkomen faunaschade is gezamenlijk probleem

Bron: BIJ12 – 2 februari 2023

Veel boeren ervaren gewasschade door ganzen als een groot probleem. Maar ze hebben het gevoel er alleen voor te staan. Ook zijn er te veel ganzen. Daarom zien boeren het inzetten van preventieve maatregelen vaak niet als zinvol. Dit blijkt uit een onderzoek dat BIJ12 onlangs liet uitvoeren.

Ganzen richten jaarlijks voor tientallen miljoenen euro’s aan schade aan, met name aan grasland. Hiervoor kunnen zij een tegemoetkoming aanvragen bij BIJ12, die de tegemoetkomingsregeling namens de 12 provincies uitvoert. Een boer is volgens de wet zelf verantwoordelijk voor het voorkomen van grasschade. Dit kan door de inzet van preventieve middelen, zoals vlaggen, linten, knalapparaten of lasers. Ook kunnen boeren aan verjaging ondersteunend afschot inzetten om schade te voorkomen. In sommige gevallen mogen ganzen ook in kader van populatiebeheer neergeschoten worden. Desondanks blijft de ganzenschade jaar over jaar toenemen.

Provincies willen meer inzet

BIJ12 gaf de bureaus Wing en D&B opdracht te onderzoeken hoe boeren en jagers aankijken tegen het voorkomen van schade aan landbouwgewassen door ganzen. Provincies willen namelijk graag dat boeren zich meer inzetten voor het voorkomen van ganzenschade. Om dit te bevorderen moeten boeren in sommige provincies een deel eigen risico betalen bij ganzenschade.

Rol boeren en jagers

In het onderzoek ‘Van gansrijk naar kansrijk’ is gekeken hoe boeren en jagers aankijken tegen de mogelijkheden om schade te voorkomen. Ook is gekeken naar de rol die zij daarin voor zichzelf zien weggelegd. Hiervoor werd met boeren en jagers gesprekken gevoerd en een schriftelijke enquête uitgezet. Er werd gevraagd wat boeren en jagers op dit moment zelf doen om schade te voorkomen. En waarom zij bepaalde instrumenten wel of niet inzetten. Bij het onderzoek is gebruik gemaakt van theorieën uit de gedragswetenschap.

Weinig steun

Uit het onderzoek blijkt dat veel boeren schade door ganzen als een probleem ervaren, maar het gevoel hebben dat het inzetten van preventieve maatregelen weinig zinvol is, zolang andere partijen niet ook hun steentje bijdragen. Bovendien zijn er te veel ganzen om effectief schadepreventie in te kunnen zetten. Ganzenschade is een probleem dat niet alleen door boeren kan worden opgelost. Jagers geven aan dat ze vanuit de samenleving en de politiek weinig steun ervaren voor hun inzet om schade te bestrijden. De regelgeving en administratieve druk wordt als complex ervaren. Toch voelen jagers een belangrijke mate van verantwoordelijkheid tegenover de boer.

Meer vrijheid

De onderzoekers raden aan om lokaal met alle partijen de handen ineen te slaan. Ook moet gesproken worden over ieders verantwoordelijkheid en de onderlinge verwachtingen. Verder moeten boeren en jagers het vertrouwen en de vrijheid krijgen om binnen de gestelde kaders hun eigen keuzes maken. Ook hebben boeren en jagers behoefte aan meer en betere informatie. Het is voor boeren en jagers niet altijd duidelijk wat het effect is van hun acties.

Bekijk hier het hele rapport ‘Van gansrijk naar kansrijk’

Alternatieve benaderingen populatiebeheer en draagkracht als alternatief voor het huidig faunabeheer hoefdieren- rapport BIJ12

Het huidige populatiebeheer van wilde hoefdieren als reeën, wilde zwijnen, damherten en edelherten is toe aan vernieuwing. Het is te veel gericht op aantallen dieren in plaats van het effect van het beheer. Dit blijkt uit een onderzoek dat onlangs in opdracht van BIJ12 werd gedaan. Volgens de onderzoekers is het tijd voor een alternatieve aanpak via adaptief beheer. Het onderzoek werd uitgevoerd door de organisaties FaunaPartner, Natuurlijk! Fauna-advies en Boerema & van den Brink.

Bij adaptief beheer ligt de focus niet op aantallen, maar op het probleem en de maatregel die ingezet moet worden om het gewenste effect te bereiken. De traditionele tellingen blijven wel van belang voor het vaststellen van de trend en kennis omtrent de populatiestructuur en de plaats waar de dieren zich ophouden. Er wordt echter niet met een streefstand gewerkt.

Het uitgangspunt binnen adaptief faunabeheer is dat er een ‘gereedschapskist’ met verschillende instrumenten beschikbaar is. Het instrument dat ingezet wordt moet evenredig zijn aan het probleem. Binnen faunabeheer gaat het altijd om een mix van problemen: schade aan landbouwgewassen, aanrijdingen, schade aan bosbouw en schade aan flora en fauna. Maatregelen kunnen preventief zijn zoals het plaatsen van hekken of rasters, verstoring of verjaging en als laatste middel populatiebeheer door afschot.

De werkwijze van adaptief beheer moet in Nederland nog juridisch getoetst worden. Dit kan alleen door er ‘lerend’ mee aan de slag te gaan in de vorm van een pilot, stellen de onderzoekers. Dit zal wetenschappelijk begeleid moeten worden onder aansturing van BIJ12. De eerste faunabeheereenheden hebben zich al gemeld bij BIJ12 om aan een pilot mee te doen.

Het rapport ‘Alternatieve benaderingen populatiebeheer en draagkracht‘ is te vinden op de website van BIJ12.

bron: BIJ12, 22/12/2022

Bezig met laden...

Duurt het te lang?

Laad het document opnieuw

Openen in nieuwe tab

Download [1.83 MB]

De 12 provincies bereiden een nieuwe aanpak van ganzenschade aan graslanden voor.

De 12 provincies bereiden een nieuwe aanpak van ganzenschade aan graslanden voor. Op 22 september 2022 organiseerden ze hierover een informatiemiddag. Daar werden ook de resultaten en bevindingen van recente onderzoeken naar ganzenschade gedeeld.

De provincies zijn druk bezig met het ontwikkelen van een nieuwe aanpak van ganzenschade. Aanleiding hiervoor zijn de afspraken binnen the African-Eurasian Migratory Waterbird Agreement (AEWA), het advies van de Maatschappelijke Adviesraad Faunaschade en de resultaten uit de (lopende) onderzoeken. De AEWA is een internationale overeenkomst over de bescherming van trekkende watervogels en hun leefgebieden.

Delen van onderzoeksresultaten

Een groot aantal vertegenwoordigers van verschillende organisaties, zoals provincies, faunabeheereenheden, terreinbeheerders, jagersverenigingen, BIJ12 en het ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit, waren aanwezig op de informatiemiddag. Tijdens de bijeenkomst werd een aantal lopende onderzoeken rondom ganzenschade gepresenteerd, waaronder het onderzoek naar de invloed van het aantal ganzen, verschillende soorten en het jaargetijde op de aangerichte schade.

Belang van monitoring

Ook vinden momenteel onderzoeken plaats naar het belang van monitoring en modellering van de populaties, crippling (het niet-dodelijk verwonden van ganzen door het afschot met hagel) en de benodigdheden voor een accurate formulering van de minimale populatiestanden, verspreidingsgebied en habitatoppervlakte. Naast deze lopende onderzoeken werd ook tijdens de bijeenkomst aandacht besteed aan de huidige ganzenaanpak en de plannen voor de toekomst, die gebaseerd zullen zijn op de richtlijnen van de AEWA en de resultaten van de onderzoeken.

Bron: BIJ12

BIJ12 taxeert Limburgse maisschade met hulp van drones

In Limburg wordt faunaschade aan afrijpende mais dit jaar voor het eerst met hulp van drones in kaart gebracht. Vorig jaar deed BIJ12 hier in samenwerking met taxatiebureau Van Ameyde een proef mee. De resultaten waren succesvol, waarna besloten is de inzet van drones in heel Limburg toe te passen. In de toekomst zal dit mogelijk in meer provincies gelden.

Wanneer een grondeigenaar te maken krijgt met schade aan mais die veroorzaakt is door dieren, zoals zwijnen, dassen of vogels, kan hij een tegemoetkoming in de schade aanvragen bij BIJ12. BIJ12 handelt deze faunaschade af namens de provincies. De schade kan zich voordoen na de inzaai in de eerste fase van de groei, maar ook in de fase dat het gewas afrijpt.

Bij een schademelding stuurt BIJ12 een taxateur op pad die de schade opneemt door over de percelen te lopen. Dit gebeurt aan de hand van vastgestelde protocollen en richtlijnen die voor alle provincies gelden. Het opnemen van schade bij afrijpend gewas is een lastige klus omdat de maïs hoog staat en de plekken waar de schade zich bevindt moeilijker te overzien zijn. Daarom is BIJ12 vorig jaar in Limburg een proef gestart waarbij een dronepiloot vanuit de lucht foto’s maakte van de schadepercelen.

Twintig grondgebruikers met in totaal 40 percelen deden mee aan de proef. Door met de gemaakte dronebeelden het veld in te gaan, kon de taxateur gemakkelijker een nauwkeurige inschatting maken van de schade. Zowel het taxatiebureau als de grondgebruikers waren hier enthousiast over. Aan de hand van de dronebeelden kan de taxateur beter een looproute over het perceel bepalen. Ook maken de dronebeelden in één oogopslag duidelijk, voor zowel taxateur als grondgebruiker, waar de schade zich bevindt en wat de omvang is.

BIJ12 roept de Limburgse boeren dit jaar op hun aanvraag voor een tegemoetkoming in faunaschade aan mais ongeveer 10 dagen vóór de vermoedelijke oogst in te dienen. De taxateur neemt dan contact op over de hakseldatum. Zo kunnen dronepiloot en taxateur samen een goede planning maken om uiteindelijk 2-3 dagen vóór de oogst zowel te vliegen als te taxeren. Omdat het afrijpen van mais dit jaar door de extreme droogte sneller gaat dan normaal zal ook de oogst eerder zijn.

Of het werken met drones wordt uitgebreid naar andere provincies is nog niet zeker. Dit hangt ook af van de kosten die ermee gemoeid zijn. In 2021 werd door provincies voor bijna 1,14 miljoen euro aan tegemoetkomingen in faunaschade aan mais uitgekeerd. In de provincie Limburg ging het om een bedrag van bijna 190.000 euro.

bron: BIJ12, 05/09/2022

BIJ12 uitgekeerde faunaschade 2020 Nederland en alle provincies

bron: BIJ12, 03/06/2021

Provincies betaalden in 2020 voor 31,6 miljoen uit aan tegemoetkomingen voor faunaschade. Dit is 6 miljoen euro meer dan in 2019. De schade werd voor ruim 90% veroorzaakt door ganzen aan graslanden. In de water- en grasrijke provincies Friesland en Noord-Holland is de schade het grootst, onder meer omdat dit de laatste stop voor ganzen is voordat zij de overtocht maken naar de broedgebieden.

Sommige beschermde diersoorten veroorzaken schade aan landbouwgewassen of vee. Boeren en tuinders kunnen bij de provincie terecht voor een tegemoetkoming in de schade. BIJ12 handelt deze aanvragen namens de provincies af. Voor een tegemoetkoming in faunaschade gelden voorwaarden. Zo moeten boeren aantonen dat ze zelf genoeg gedaan hebben om schade te voorkomen.

De hoogte van uitgekeerde tegemoetkomingen in faunaschade verschilt van jaar tot jaar. Dit kan het gevolg zijn van toe- of afnames van dierpopulaties, maar ook van andere factoren, zoals het weer en het moment waarop schade optreedt. De toename van de schade met 6 miljoen in 2020 wordt voor 1,74 miljoen verklaard door een verhoging van de prijs van het voorjaarsgras met 2 cent per kilo droge stof.

BIJ12 heeft een infographic van de faunaschade in 2020 gemaakt met daarbij een uitsplitsing van de cijfers per provincie. zie hieronder:

Bezig met laden...

Duurt het te lang?

Laad het document opnieuw

Openen in nieuwe tab

Download [2.37 MB]

Boer moet op verzoek van handhaving dode kraaien verwijderen omdat er klachten waren!

Boer in Neerbeek haalt na klachtenregen dode kraaien uit akker: ‘Gek gebeld met klachten, maar ik doe helemaal niets verkeerd’

Boer Jean Gemeni heeft de zeven dode kraaien, die als vogelverschrikker in zijn akker aan de Spaubeekerstraat tussen Neerbeek en Spaubeek dienden, verwijderd. De 73-jarige agrariër heeft ze weggehaald op verzoek van handhaving, ondanks dat hij niks illegaals heeft gedaan, hij beschermd hiermee immers zijn zaaigoed en dus zijn inkomen.

Het ophangen van kraaien is een van de maatregelen die genoemd wordt in de Fauna preventiekit van BIJ12. Dus een volledig legaal middel wat vooral effectief is bij pas ingezaaide granen en andere veldproducten en die altijd al door de boeren gebruikt wordt als preventief middel.

Het is dan ook voor ons onbegrijpelijk dat Handhaving in die gemeente niet eerst nagaat wat toegestaan is voor wat de preventieve maatregelen die een boer mag treffen om zijn gewassen en hiermee dus zijn inkomen te beschermen tegen de vraat van kraaien en kauwen.

Wij vinden dat Handhaving in deze ook een taak heeft om de bellers te informeren wat is toegestaan en de klachten ongegrond zijn en dus niet de gemakkelijk weg kiezen om juist de boer te verzoeken om de opgehangen kraaien te verwijderen, dit omdat zij “veel” klachten krijgen van mensen, die niets meer begrijpen hoe boeren werken, dit kan volgens ons niet en is ook geheel onnodig het is de omgekeerde wereld, als er op deze wijze gereageerd wordt, wanneer er een paar mensen klagen.

Zie hieronder de richtlijn van BIJ12.

Ophangen dode vogels

U kunt kraaiachtigen op kleine schaal weren door dode soortgenoten op te hangen. U kunt met deze methode pikschade aan kuilvoer en zaaibedden voorkomen. Enkel het ophangen van landelijk vrijgestelde soorten is toegestaan.

Richtlijn BIJ12

hang bij grotere percelen vier dode kraaien of kauwen per hectare op, regelmatig verspreid over het perceel

BIJ12: ‘Populatiebeheer met oog op faunanschade kan ook nu nog worden uitgevoerd’

Minister Schouten van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit heeft in een reactie op vragen van de Partij voor de Dieren aangegeven dat schadebestrijding en populatiebeheer, zoals neergelegd in goedgekeurde faunabeheerplannen, ook ten tijde van de coronacrisis doorgang vinden. Daarbij dienen de richtlijnen van het RIVM strikt in acht te worden genomen. Dit betekent onder andere dat er met niet meer dan 3 jagers tegelijk kan worden gejaagd, waarbij de onderlinge afstand tussen de jagers altijd minimaal 1,5 meter is.

Om als boer- of tuinder voor een tegemoetkoming bij faunaschade in aanmerking te komen, moet worden aangetoond dat zo veel mogelijk is gedaan om de schade te voorkomen en te beperken. Uitvoeringsorganisatie BIJ12 toetst of een verleende ontheffing of vrijstelling om de schade te bestrijden adequaat is ingezet. Dit houdt in dat de ontheffing of vrijstelling minimaal op 2 verschillende dagen per week is gebruikt om schade te bestrijden door middel van afschot van enkele van de schadeveroorzakende diersoorten.

Wanneer grondgebruikers of aangewezen jachtaktehouders niet in staat zijn om te voldoen aan de eis om twee maal per week beheer en schadebestrijding uit te voeren, dan moet dit schriftelijk in de tegemoetkomingsaanvraag worden gemotiveerd. BIJ12 gaat daar in deze situatie bij de beoordeling van een aanvraag voor een tegemoetkoming in faunaschade coulant mee om, in ieder geval voor de periode tussen 15 maart en 28 april en vanaf 10 maart in Noord-Brabant.

bron: BIJ12, 01/04/20

Uitgekeerde Faunaschade in 2018 met € 5 miljoen gedaald

24 juni 2019

Provincies hebben in 2018 23 miljoen euro aan tegemoetkomingen in faunaschade uitgekeerd. Dat is ruim 5 miljoen minder dan het jaar ervoor.

Schade veroorzaakt door natuurlijk in het wild levende beschermde diersoorten, wordt ook wel faunaschade genoemd. Het zijn vooral boeren die schade oplopen aan hun gewassen. Bij faunaschade kunnen zij in aanmerking komen voor een tegemoetkoming van de provincie. Dit wordt namens de provincies afgehandeld door BIJ12.

Meerdere oorzaken

De daling van faunaschade heeft meerdere oorzaken. Zo is het eigen risico bij schade door ganzen – de grootste veroorzakers van schade – in de provincie Friesland verhoogd. De tegemoetkoming die boeren krijgen, valt hierdoor lager uit. Daarnaast waren het koude voorjaar en de droge zomer waarschijnlijk van invloed. Hierdoor was er voor ganzen minder gras om zich te goed aan te doen.

Uitgekeerde schade

De infographic laat het totaal van de tegemoetkomingen in schade zien die door BIJ12 in 2018 is uitgekeerd. Dit betreft dus niet de totale faunaschade in Nederland, maar alleen gevallen waarvoor een tegemoetkoming is aangevraagd. Ook is er verschil tussen getaxeerde schade en de uitgekeerde schade. Getaxeerde schade is de daadwerkelijke schade die gemeten is door de taxateur. Uitgekeerde schade betreft het bedrag dat de grondgebruiker ontvangt. Dit is meestal lager dan de getaxeerde waarde, omdat boeren vaak een eigen risico hebben. Ook wordt niet alle schade vergoed.

Sommige delen van het Zuiden en Oosten van Nederland kennen minder schadeclaims, maar ook minder ganzen. Het wilde zwijn veroorzaakte voor ruim € 342.000 aan wroet- en vraatschade. Nieuwkomer de wolf was afgelopen jaar goed voor bijna € 36.000 schade aan vee. Verreweg de meeste schade werd aangericht aan blijvend grasland (€ 20,1 miljoen), gevolgd door wintergraan met ruim € 643.000.

Preventieve maatregelen

Boeren kunnen verschillende maatregelen nemen om schade aan hun gewassen te voorkomen. Bepaalde maatregelen zijn ook verplicht om in aanmerking te komen voor een tegemoetkoming in de schade. BIJ12 adviseert boeren over preventie via speciale Faunaschade Preventie Kits. Ook doet BIJ12 onderzoek naar het voorkómen van faunaschade.

Kijk voor meer informatie en faunaschadecijfers ook op www.bij12.nl/faunazaken. De onderstaande infographic kunt u hier in PDF en origineel formaat bekijken en/of downloaden.