Physical Address
304 North Cardinal St.
Dorchester Center, MA 02124
De faunabeheerder gemeente Echt-Susteren en Sittard-Geleen
Met hartelijk dank aan René Couperus die ons de gegevens ter beschikking stelde
Al een aantal jaren erger ik me aan het achterblijven van proppen op grasland. Weliswaar probeer ik ze wel netjes op te zoeken en mee te nemen maar in de praktijk blijft er bij mij vaak toch tweederde achter doordat ze praktisch onvindbaar zijn. Vaak vroeg ik me af waarom hier niet een betere oplossing voor te vinden is, ook al zijn er geen koeien of ander vee overleden aan plastic proppen in de kuil of gras, althans, gevallen daarvan zijn mij onbekend. Wel hoor ik verhalen dat boeren met regelmaat proppen op het voerpad vinden. De koeien eten er vaak gewoon omheen
Daarnaast speelt mee dat ik voor de ganzen en kraaien jacht een aantal jaren terug ben overgestapt op een semi automaat. De uitgeworpen hulzen vind je meestal wel terug, mits ze een opvallende kleur hebben, maar ook hier moet ik erkennen dat ik ze niet altijd terugvindt.
De opkomst van BioAmmo met zijn volledig biologische afbreekbare patronen de afgelopen jaren leek me dan ook een logische, ondanks dat ik er zelf niet aan toe ben gekomen ze nog toe te passen. Vaak waren ze niet leverbaar bij de vaste adressen waar ik munitie haalde of hoorde er minder positieve verhalen over. Inmiddels neemt de opkomst van biologische afbreekbare patronen een hoge vlucht mede door aanstaande wijzigende regelgeving in buurlanden Denemarken en Engeland ten faveure van biologische afbreekbare patronen.
Opzet van de Test
Ten einde met zo’n objectief mogelijk oordeel te komen hebben we een zevental biologische patronen getest en vergeleken met veel gebruikte jachtpatronen. Zie afbeelding 2 en tabel 1 met een overzicht van de geteste Biologische vriendelijke patronen. Het testen hebben we in twee delen gesplitst:
De praktijk test appelleert meer aan het persoonlijk gevoel hoe men een patroon in de praktijk ervaart. De verwachting is dat dit wezenlijk kan afwijken van de technische test. Gekozen is om zoveel mogelijk dezelfde soort patroon te testen met name Hagel nummer 4 in 32 grams in 12/70 kaliber
De praktijk test appelleert meer aan het persoonlijk gevoel hoe men een patroon in de praktijk ervaart. De verwachting is dat dit wezenlijk kan afwijken van de technische test.
Gekozen is om zoveel mogelijk dezelfde soort patroon te testen met name Hagel nummer 4 in 32 grams in 12/70 kaliber.
Waar dit niet mogelijk was is gekozen voor de dichtst in de buurt komende patroon. Zo is bij het Merk Rio de hagel nummer 4 in 32 gram alleen in 12/76 kaliber beschikbaar. In kaliber 12/70 is alleen hagelnummer 5 beschikbaar.
Tabel 1 – Overzicht geteste Hagelpatronen.
De weergegeven doos en stuks prijzen zijn circa 25% tot 35% duurder dan niet biologische vriendelijke jacht patronen maar kunnen lager uitvallen als er grotere hoeveelheden worden gekocht. Ook verschillen de prijzen per retailer al gauw 10%-15% per doos. Dus het loont de moeite rond te kijken. De Gamebore Silver Steel zijn momenteel moeilijk verkrijgbaar en veel retailers kunnen ze op dit moment niet aanbieden.
Technische Test – Performance
Als eerste zijn er schotbeelden gemaakt op 35 meter afstand volgens de Oberfell en Thompson methode om de individuele performance van de patronen te testen ten opzichte van veel gebruikte jacht patronen. Daarnaast is de doorslag getest door een twintigtal kartonnen kaarten met een dikte van 5mm achter het centrum van het schotbeeld te plaatsen. Zie voor de test details Tabel 2.
De technische test is enigszins toegespitst op Friese weiland jachten op gans, eend en haas aangezien die alle op 25-35 meter worden geschoten, vaak met een nummer 4. Alle patronen in de test zijn verschoten met een semi-automaat Browning Maxus met een driekwart choke door dezelfde persoon op dezelfde plek.
Wat opvalt is dat de biologisch vriendelijke patroon gemiddeld gezien een beter gespreid schotbeeld heeft met minder gaten met een gelijke of een fractie minder doorslag ten opzichte van de veel gebruikte niet-biologische jacht patronen. De Nr. 5 van Rio heeft weliswaar de minste doorslag en een op het oog mindere spreiding maar wel de meeste treffers in de cirkel. Waar je als jager de voorkeur aan geeft is grotendeels afhankelijk welk wild je het meest bejaagd en waar je als jager de nadruk op wilt leggen spreiding/dekking of doorslag.
Tabel 2 – Resultaten Technische Performance Test. De onderste drie patronen zijn niet-biologisch vriendelijke patronen.
Bekijken we de BioAmmo patroon, dan presteert deze beter dan gelijk als de Black Gold en de Winchester. Beide toch veel gebruikte patronen. De Jockers springen er daartegen zelfs helemaal uit qua spreiding en doorslag. Aangezien de meeste Bio vriendelijke patronen zeer recent zijn ontwikkeld is het ook niet helemaal vreemd dat ze goed presteren. Daar zal het niet aan liggen.
Technische Test – Afbreekbaarheid
Alle producenten schermen met het feit dat hun prop 0% plastic bevat en volledig biologisch afbreekbaar is. Alleen bij de BioAmmo patroon is zowel de huls als de prop volledig van biologisch afbreekbaar materiaal gemaakt. Producent Rio geeft daartegen aan dat hun proppen zelfs kunstmeststoffen bevat voor een uitbundiger flora. Wel handig als je een jachthut hebt. Dan neemt de natuurlijke camouflage alleen maar toe!
Voor deze test nemen we genoegen om de proppen op afbreekbaarheid te testen. De huls van BioAmmo zou een afbreekbaarheidstijd hebben van 1½ tot 2 jaar en dat valt qua tijdbestek buiten deze test. Bekijken we de proppen van alle patronen dan is er een breed scala aan materialen gebruikt van papier/karton tot vezel en verschillende bio kunststof cups. Zie afbeelding 3 en Tabel 3
De afbreekbaarheid is getest door van elke patroon twee verschoten proppen (of delen ervan) te verzamelen en één daarvan gedurende twee weken in nat gras te leggen en de ander in het water. Tijdens die twee weken heeft het regelmatig geregend dus de proppen werden zowel aan douw en regenwater en zonlicht blootgesteld. Per dag is gekeken of er afbreek effect waarneembaar is en hoe dit zich qua snelheid en vorm manifesteert. In Tabel 3 staan de uitslagen beschreven na twee weken monitoring. Zie ook afbeelding 4.
Tabel 3 – Resultaten Technische Afbreekbaarheid Test.
Wat opvalt is dat de zachte (weke) bio kunststof cups van Clever en Rio onder invloed van vocht razendsnel opzwellen en uit elkaar vallen. In water is dat een kwestie van een aantal dagen, binnen een week zijn ze zelfs volledig opgelost, in nat gras duurt het langer. Na een week zijn ze wel opgezwollen maar nog niet vergaan. De papieren proppen van de Jockers vallen bij het schot uit elkaar in snippers. Die snippers breken vervolgens niet makkelijk af. Het lijkt erop dat het gecoat papier/karton is dat prima vocht kan weerstaan. Desalniettemin praat je dus na het schot al niet meer over een prop maar alleen over snippers. Dus wat dat betreft is er niets beter dan papier/karton. De harde bio kunststof cups van BioAmmo daartegen blijven lang hard in zowel gras als water en hebben klaarblijkelijk een lange tijd nodig voordat die uit een vallen. In ieder geval niet binnen twee weken. De Gamebore vezel prop valt op het schot in een paar grote delen uiteen maar breekt eveneens niet makkelijk af. Hoe deze vezel zich op lange termijn gedraagt is onbekend en hoe vee met zo’n zachte vezelige prop omgaat eveneens.
De precieze chemische samenstelling wordt door de meeste producenten niet prijsgegeven. In hoever de opgeloste patronen alsnog schadelijk zijn voor het milieu is dus niet bekend. Meer openheid hierover door de producenten zou duidelijkheid kunnen verschaffen of het allemaal wel zo milieuvriendelijk is maar vooral of het veilig voor weid vee is.
Praktijk Test
Hoe worden de biologisch vriendelijke patronen ervaren door de gebruikers? Hiervoor zijn een twaalftal jagers verspreid over het land gevraagd om gedurende een maand circa 30 verschillende patronen te testen en te vergelijken met de patroon die ze het meest gebruiken. Hun voorkeur konden ze aangeven door middel van een waarderingscijfer. Om hun beoordeling zo goed mogelijk te kunnen analyseren is ze gevraagd om weersomstandigheden van de jacht te registreren, de gebruikte patroon, de handeling van de patroon, het geschoten wild en eventuele dodelijkheid en schade aan het wild teneinde een goed beeld van elke patroon te krijgen. Daarnaast was er ruimte om eigen ervaringen te delen. Niet elke jager heeft dezelfde jachtmogelijkheden en wild voor handen.
De variëteit aan geweren waar mee gejaagd werd tijdens deze praktijk test alsmede de gebruikte chokes en huidige patronen was groter dan verwacht en varieerde meer dan de weersomstandigheden. Om een idee te geven: van CZ Huğlu over-and-under, Fabarm Classic side-by-side tot een Winchester SX4 semi-automaat. Gebruikte chokes varieerden van ¼, ½ tot ¾ Choke. Normaal gebruikte patronen varieerde van Clever, Gamebore, RC, Winchester tot Rio. Vaak nummers 3,4 en 5.
Het meest geschoten wild betrof wilde eend, houtduif, kauw, kraai en enkele ganzen. Vrijwel alle test jagers waren unaniem van mening dat de Rio Nr. 5 te licht was voor het meeste wild met uitzondering van de houtduif. Daar was deze patroon wel zeer effectief. Daarnaast Verschilden de patronen niet veel qua effectiviteit. Waar de ene jager de Clever en de BioAmmo niet dodelijk genoeg vindt, vindt de ander dat weer juist wel. De meeste test jagers waren aangenaam verrast dat de biologisch vriendelijke patronen niet onder deden voor de normale patronen, vaak waren ze beter. De Clever werd daarbij expliciet genoemd. De magnum patronen van Jocker, Rio en Gamebore deden het zonder meer goed op de ganzen.
Wat verder opviel is dat bijna alle biologische vriendelijke patronen een zachte huls kleur hebben. Dit bemoeilijkt het terugvinden van de hulzen als je met een semi-automaat schiet. De lichtblauwe huls van de jocker42 en de blauwe hulzen van de Rio’s waren het best terug te vinden. De zwarte Clever huls het minst. Ook de grijze BioAmmo en Gamebore hulzen zijn moeilijk terug te vinden.
De uiteindelijke beoordeling van de praktijk test is weergegeven Tabel 4, waarbij 1 ster staat voor slecht, 2 sterren voor matig, 3 sterren voor voldoende, 4 sterren voor goed en 5 sterren voor zeer goed.
Tabel 4 – De eindbeoordeling van de praktijk test
Alle patronen zitten zeer dicht op elkaar qua praktijk test beoordeling en prestatie. Dat de Rio Nr 5 er wat onder gemiddeld scoort komt vooral omdat deze te licht is bevonden voor veel wild. Het is echter een zeer goede patroon voor op de duiven. Bij de Jocker 50 Magnum Patroon moet vermeld worden dat je er uitzonderlijk verre schoten mee kunt doen (geldt ook enigszins voor de Jocker 42) maar het wild is vaak niet direct dood. Voor allebei de Jockers geldt dat het krachtige patronen zijn met iets meer terugslag die je moet leren gebruiken. Daarnaast moet je wennen aan de papiersnippers die vlak voor je loop in de rondte vliegen. Sommigen noemen het een confetti kanon. Het is meer een kwestie van gevoelsbeleving lijkt het. Onbekend maakt onbemind speelt klaarblijkelijk toch een rol in de test blijkt wel en dan met name in negatieve zin voor de relatief onbekende Jockers.
Conclusie
Bovenal kan gesteld worden dat biologisch vriendelijke patronen over het algemeen zelfs beter zijn dan de niet biologische vriendelijke patronen qua effectiviteit. Voorkeur voor merk en type patroon blijft een persoonlijke afweging. Wat verder opvalt is dat een patroon die het slecht in de technische test deed (Clever) toch als goed werd beoordeeld in de praktijktest. Hieruit blijkt maar weer dat gevoel kennelijk meer zegt dan cijfers. De afbreekbaarheid van de patronen had naar mijn mening beter gekund en had ik ook beter verwacht. Aangezien de exacte samenstelling van de proppen bij de meeste patronen onbekend zijn is het de vraag of ze daadwerkelijk zoveel beter zijn voor het milieu.
Het is duidelijk dat we aan het begin staan van de overstap naar biologische patronen. Dat dit niet slecht hoeft te zijn qua schieteigenschappen moge eveneens duidelijk zijn. En dat er voldoende voer is voor een vervolgonderzoek.
Biologische verantwoord jagen en beheren met Biohagel – Vervolg
Voor diegenen die het is opgevallen, de Gamebore Silver Steel (afbeelding 1) viel buiten de technische test in September maar is intussen wel getest. Zie ook Tabel 1 hieronder, laatste regel.
Helaas waren weersomstandigheden minder ideaal dan de overige testen waardoor deze patroon slecht uit de verf kwam qua schotbeeld en spreiding maar desondanks hoge ogen gooide qua doorslag. Deze is zonder meer ongeëvenaard te noemen.
Dit correspondeert ook wel met de praktijktest resultaten die deze patroon roemen om zijn effectiviteit bij de ganzenjacht.
Tabel 1 – Resultaten Technische Performance Test inclusief de Gamerbore Silver Steel.
Zoals in het vorige deel reeds gemeld presteren alle Bio vriendelijke patronen goed ten opzichte van de huidige gebruikte en verkrijgbare patronen. Wel zijn alle getest patronen vrij zware staal hagel patronen en daar moet het hagelgeweer wel op getest zijn. Voor de volledigheid vermelden we hierbij de drukken, voor zover die kenbaar gemaakt wordt door de fabrikant. Zie Tabel 2, hieronder.
In alle gevallen gaat het hier om moderne staalhagel patronen met een druk van 1050 bar of hoger. Met name de Jocker patronen vereisen een modern staalhagel getest geweer van 1320 bar en/of hoger. Voor oudere hagelgeweren die de hieronder vermelde drukken niet kunnen hanteren zijn deze patronen niet geschikt.
Merk | Type | Druk | Vermelding |
Bioammo | Lux Steel | 1050 bar | Op Website |
Jocker | 42 Bio Iso Steel | 1320 bar | Op Doos |
Jocker | 50 Bio Iso Steel | 1320 bar | Op Doos |
Clever | Mirage T4-Hydro Soluble | 1050 bar | Op Huls |
Rio | Royal BlueSteel ECO Nr5 | 1050 bar | Op Website |
Rio | Royal BlueSteel ECO Nr4 | 1050 bar | Op Website |
Gamebore | Silver Steel Bio Wad | 1050 bar | Op Website |
Tabel 2 – Resultaten Patroon Drukken.
De afgelopen vier maanden is tevens het verloop van de afbreekbaarheid van de proppen verder gevolgd. Zie ook afbeelding 2. Zoals de foto al weergeeft zijn de weke proppen van de Rio en Clever patronen na twee maanden veranderd in een soort “snotachtige” substantie en zo goed als volledig opgelost. De foto hieronder toont de restanten van drie proppen na vier maanden in het gras. Na twee maanden was er iets meer “snotachtige” substantie te zien maar was het resultaat grotendeels hetzelfde. De overige proppen bleven geheel of gedeeltelijk intact met uitzondering van de Jockers papiersnippers die langzaam verweken. Het verval van de papiersnippers gaat erg langzaam blijkt wel.
Afbeelding 2 – Resultaten afbreekbaarheid proppen na vier maanden in het gras.
Verder blijkt dat de Gamebore vezel prop nu langzaam opzwelt maar nog niet uiteenvalt. Gezien de stevigheid van het materiaal zal dit ook nog wel op zich laten wachten. Een volledig overzicht van de afbreekbaarheid van de proppen is weergegeven in Tabel 3, hieronder.
Tabel 3 – Overzicht afbreekbaarheidsresultaten na vier maanden.
Eind Conclusie
Zoals reeds vermeld in het vorige artikel doen biologisch vriendelijke patronen zeker niet onder voor de huidige gebruikte patronen met plastic prop. Sterker nog ze zijn in het algemeen zelfs beter waarbij voorkeur voor merk en type patroon een persoonlijke afweging blijft. Wel is voor alle patronen een modern staalhagel getest hagelgeweer benodigd. De afbreekbaarheid van de huls is er niet of stelt teleur. De afbreekbaarheid van de proppen is in sommige gevallen spectaculair maar ook vaak twijfelachtig qua impact op het milieu. Zelf ben ik inmiddels wel overtuigd. Met name zie ik voordelen bij patronen met snel afbreekbare proppen om problemen met weid vee te voorkomen.
Graag wil ik alle test jagers bedanken en in het bijzonder de heren S. de Koe, P. Stobbe, J. Stobbe en H. de Bruin voor de uitvoering van de technische testen.